Anticonceptie als hormoontherapie: wat moet je weten?

Misschien herken je het: je gaat met hormonale klachten naar de huisarts en krijgt al snel de pil voorgeschreven. Voor veel vrouwen is dit jarenlang dé standaardoplossing geweest. Soms werkt dat prima, en soms voelt het alsof je lichaam niet helemaal meewerkt. Zeker in de perimenopauze roept het vragen op: is de pil wel de beste keuze, of zijn er andere vormen van hormoontherapie die beter passen?

In deze blog zetten we de belangrijkste verschillen en overwegingen op een rij, zodat je bewust kunt kiezen wat het best bij jouw situatie past.

Inhoudsopgave

1. Waarom anticonceptie vaak wordt voorgeschreven bij hormonale klachten

2. Het verschil tussen synthetische en bio-identieke hormonen

3. Hoe werkt de pil in de perimenopauze?

4. Risico’s en bijwerkingen van de pil

5. Alternatieve behandelingen en combinaties

6. Waar je op moet letten bij je keuze

Waarom wordt de pil vaak voorgeschreven?

De anticonceptiepil is oorspronkelijk ontwikkeld om zwangerschap te voorkomen. Het werkt met synthetische hormonen die sterker of stabieler aan receptoren binden dan je eigen hormonen. Daardoor is het een zeer betrouwbare vorm van anticonceptie. Artsen schrijven de pil echter ook vaak voor bij klachten zoals hevige menstruaties, PMS of acne. In die context kan het verlichting bieden. Maar bij perimenopauzale klachten is het beeld ingewikkelder: de pil is dan niet per se de eerste keuze. Belangrijk om te onthouden: hormoontherapie zelf beschermt níet tegen zwangerschap. Zit je nog in je vruchtbare jaren, dan heb je dus altijd een aparte anticonceptie-oplossing nodig.

Synthetische versus bio-identieke hormonen

Er bestaan grofweg twee soorten hormonen die in pillen of therapieën worden gebruikt:

• Bio-identieke hormonen hebben exact dezelfde structuur als je lichaamseigen oestrogeen of progesteron. Je lijf herkent ze en kan ze gebruiken alsof het je eigen hormonen zijn. Dit maakt ze vaak beter te verdragen en breder inzetbaar voor bijvoorbeeld slaap, stemming en botgezondheid.

• Niet-bio-identieke hormonen (zoals veel progestagenen in de pil) lijken net niet helemaal op je eigen hormonen. Ze binden wel aan dezelfde receptoren, maar doen dat iets anders. Daardoor kunnen ze naast het gewenste effect ook andere reacties in gang zetten. Dat noemen we bijwerkingen.

Niet elk progestageen werkt hetzelfde. Sommige lijken een beetje op testosteron en kunnen acne of haargroei versterken, anderen blokkeren juist testosteron en hebben een ander profiel. Welke bijwerkingen je ervaart, hangt dus af van het type pil én van jouw genetische en lichamelijke constitutie.

Hoe werkt de pil in de perimenopauze?

Tijdens de perimenopauze schommelen je hormoonspiegels flink. De pil kan die schommelingen deels dempen, waardoor je minder last hebt van onregelmatige cycli of zware bloedingen. Maar het werkt niet altijd zoals gehoopt: bij sommige vrouwen dringt hun eigen cyclus zich alsnog 'door de pil heen'. Daarnaast bevat de meeste anticonceptiepil ethinylestradiol - een synthetische variant van oestrogeen die de lever langer activeert. Dit zorgt voor een verhoogd risico op trombose en kan een negatief effect hebben op je libido. Er bestaan pillen met bio-identiek oestrogeen (zoals Zoely, Qlaira en Drovelis). Die geven je lichaam oestrogeen dat het beter herkent en gebruikt. Toch bevatten ook die nog steeds een synthetisch progestageen en zijn ze vaak hoger gedoseerd dan nodig in de perimenopauze.

Risico’s en bijwerkingen van de pil

Naast de bekende voordelen heeft de pil ook aandachtspunten:

• Bijwerkingen kunnen bestaan uit acne, gewichtsschommelingen, hoofdpijn of stemmingswisselingen.

• Risico op borstkanker is licht verhoogd bij langdurig gebruik van synthetische progestagenen, al vallen de absolute aantallen mee.

• Tromboserisico is groter bij pillen met ethinylestradiol, vooral bij orale inname.

• Invloed op libido: synthetisch oestrogeen kan je seksuele verlangen verminderen.

Dit betekent niet dat de pil altijd een slechte keuze is, maar wel dat het belangrijk is om te kijken of er alternatieven zijn die beter aansluiten bij jouw klachten en levensfase.

Alternatieve behandelingen en combinaties

Wil je perimenopauzale klachten behandelen én anticonceptie behouden, dan zijn er meerdere opties naast de klassieke pil:

• Hormoonspiraal (IUD) in combinatie met bio-identiek oestrogeen. Dit kan een betrouwbare anticonceptie zijn en tegelijk klachten in de perimenopauze of menopauze verlichten.

• Transdermale hormoontherapie (pleisters of gel met bio-identiek oestrogeen), gecombineerd met een andere vorm van anticonceptie. Dit verlaagt het risico op trombose en lijkt gunstiger voor je libido.

• Bio-identiek progesteron als aanvulling naast oestrogeen. Dit ondersteunt slaap, stemming en botten, zonder dat het bekende verhoogde risico op borstkanker is aangetoond.

Voor vrouwen die geen anticonceptie meer nodig hebben, kan losse hormoontherapie (zonder de pil) een mildere en gerichtere optie zijn.

Waar moet je op letten bij je keuze?

Het belangrijkste om te onthouden: anticonceptie en hormoontherapie zijn geen one-size-fits-all. Elk lichaam reageert anders, en de juiste keuze hangt af van jouw leeftijd, gezondheid, klachten en wensen.

Goed om te weten: progesteron speelt een rol in veel meer dan alleen je baarmoeder. Je hebt receptoren voor dit hormoon in je hersenen, botten en zelfs in je huid. Dat verklaart waarom bio-identiek progesteron vaak breder ondersteunt dan synthetische varianten.

Zoek een arts of (peri)menopauze-specialist die met je meedenkt en de tijd neemt om verschillende opties met je door te nemen.

Bij Flouria bieden we een gepersonaliseerd zorgtraject voor de perimenopauze, inclusief consulten met perimenopauze-experts en het voorschrijven van hormoonvervangingstherapie (HRT). Klik hier voor meer informatie.

Samenvattend: kies bewust, niet automatisch

Anticonceptie kan zeker een rol spelen bij hormoontherapie, maar het is niet altijd de beste oplossing in de perimenopauze. Het verschil tussen synthetische en bio-identieke hormonen kan bepalend zijn voor hoe je je voelt. Laat je daarom goed informeren en kies niet automatisch voor de standaard pil. Er zijn meer mogelijkheden, van hormoonspiraal tot transdermale therapie, en de juiste keuze is altijd maatwerk.

Key takeaways

• De pil wordt vaak ingezet bij hormonale klachten, maar in de perimenopauze is dit niet altijd de beste oplossing.

• Synthetische hormonen werken anders dan bio-identieke en kunnen meer bijwerkingen geven.

• Bio-identiek progesteron en transdermaal oestrogeen hebben vaak een gunstiger profiel.

• Alternatieven zoals de hormoonspiraal of losse hormoontherapie kunnen beter aansluiten.

• Een persoonlijk consult bij een (peri)menopauze-expert helpt om te bepalen wat bij jouw lichaam past.

Referenties:

Beyer-Westendorf, J., Bauersachs, R., Hach-Wunderle, V., Zotz, R. B., & Rott, H. (2018). Sex hormones and venous thromboembolism - from contraception to hormone replacement therapy. VASA. Zeitschrift fur Gefasskrankheiten, 47(6), 441–450. https://doi.org/10.1024/0301-1526/a000726

Alonso-Molero, J., Gómez-Acebo, I., Llorca, J., Lope-Carvajal, V., Amiano, P., Guevara, M., Martín, V., Castaño-Vinyals, G., Fernández-Ortiz, M., Obón-Santacana, M., Alguacil, J., Fernandez-Tardon, G., Molina-Barceló, A., Marcos-Gragera, R., Pérez-Gómez, B., Aizpurua, A., Ardanaz, E., Molina, A. J., Rodríguez-Cundín, P., Moreno, V., … Dierssen-Sotos, T. (2022). Effect of the use of prediagnosis hormones on breast cancer prognosis: MCC-Spain study. Menopause (New York, N.Y.), 29(11), 1315–1322. https://doi.org/10.1097/GME.0000000000002069

Moradinazar, M., Marzbani, B., Shahebrahimi, K., Shahabadi, S., Marzbani, B., & Moradinazar, Z. (2019). Hormone Therapy and Factors Affecting Fertility of Women Under 50-Year-Old with Breast Cancer. Breast cancer (Dove Medical Press), 11, 309–319. https://doi.org/10.2147/BCTT.S218394

Cohen, M. A., Edelman, A., Paynter, R., & Henderson, J. T. (2023). Risk of thromboembolism in patients with COVID-19 who are using hormonal contraception. The Cochrane database of systematic reviews, 1(1), CD014908. https://doi.org/10.1002/14651858.CD014908.pub2